Umurundi Uzafatanwa Ishashi Azajya Ayimira: Ese Iri Tegeko Rishobora Kubahirizwa?
Mu minsi ishize, Perezida w’Inama Nshingamategeko y’u Burundi, Gélase Ndabirabe, yatangaje ko umuntu uzafatwa afite ishashi mu gihugu azajya ategekwa kuyimira. Aya magambo yateye impaka nyinshi mu baturage ndetse no ku mbuga nkoranyambaga, aho benshi bibajije niba iri tegeko ryashoboka cyangwa niba ari amagambo yavuzwe mu rwego rwo gukanga abatarubahiriza amabwiriza yo kubungabunga ibidukikije. Isoko y’Iri Tegeko U Burundi bwatangiye urugamba rwo kurwanya ikoreshwa ry’amashashi guhera mu mwaka wa 2018, ubwo hashyirwagaho itegeko ribuza kwinjiza, gukwirakwiza no gukoresha amashashi n’amasashe. Iki cyemezo cyafashwe mu rwego rwo kurinda ibidukikije, kuko amashashi afatwa nk’imwe mu mpamvu zitera umwanda udashobora kubora byoroshye, bikagira ingaruka mbi ku butaka, amazi n’ibinyabuzima. Nubwo ubu buryo bwo guhana abafatanwa amashashi bwagarutsweho na Gélase Ndabirabe, si ubwa mbere Leta y’u Burundi yerekanye ko yifuza gukomeza gukaza ingamba. Mu myaka ishize, abantu benshi bagiye bafatwa bagacibwa amande cyangwa bagakurikiranwa n’amategeko kubera gufatanwa amashashi. Ese Kubahiriza Iri Tegeko Birashoboka? Igitekerezo cyo gutegeka umuntu ukoresha ishashi kuyimira cyateje impaka cyane. Hari ababona ko ari uburyo bwo gukangurira abaturage kubahiriza amategeko, ariko abandi bakabifata nk’igihano cy’igitugu kidashoboka gushyirwa mu bikorwa. 1. Ingaruka ku Buzima: Amashashi akozwe muri pulasitiki ashobora kugira ingaruka mbi ku buzima bw’umuntu uyimitse. Iyo yinjiye mu mubiri, ntishobora kubora byoroshye, bikaba byateza uburwayi bukomeye bw’igifu n’amara. Abaganga bemeza ko kwimira amashashi bishobora gutera uburwayi bukomeye, harimo n’impiswi, igifu kiremereye ndetse bishobora no gutera urupfu. 2. Isesengura ku Mikoreshereze y’Igihano: Mu mategeko mpuzamahanga, nta gihano cyemewe gitegeka umuntu gukora ikintu gishobora gushyira ubuzima bwe mu kaga. Ibi bivuze ko, nubwo Leta y’u Burundi ishaka gukaza ingamba zo kurwanya amashashi, iryo tegeko ryo kuyimira ryaba rirenze ku burenganzira bwa muntu kandi ridashoboka gushyirwa mu bikorwa. 3. Ubushobozi bwo Gukurikirana Iri Tegeko: Nubwo u Burundi bwafashe ingamba zo kurwanya ikoreshwa ry’amashashi, hari ikibazo cy’uko amashashi akomeje gutumizwa rwihishwa baciye mu nzira zitemewe. Bamwe mu bacuruzi bavuga ko hari abantu bakizitumiza mu bihugu bihana imbibi n’u Burundi, nka Tanzania na Repubulika Iharanira Demokarasi ya Congo. Ibi byerekana ko hakiri ikibazo cy’iyubahirizwa ry’itegeko ryatanzwe. Aho kugira ngo umuntu ategekwemo kwimira ishashi, inzego zifite aho zihuriye n’ibidukikije zishobora gufata ingamba zicunze neza imikoreshereze yayo binyuze muri ibi bikurikira: Gukomeza ubukangurambaga ku baturage kugira ngo bamenye ingaruka mbi z’amashashi ku bidukikije no ku buzima bwabo. Gutanga ibisimbura amashashi bikozwe mu bikoresho byangirika vuba n’ibidahumanya ibidukikije, nko gukoresha ibikapu bikozwe mu mpapuro cyangwa mu bindi bikoresho bidateza ikibazo. Gufatanya n’ibindi bihugu kugira ngo hakumirwe kwinjizwa mu gihugu kw’amashashi baciye mu nzira zitemewe. Kugira uburenganzira bw’amategeko busobanutse, aho uwafatwa akoresha amashashi yahanwa hakurikijwe amategeko ahari atabangamira ubuzima bwe. Nubwo amagambo ya Gélase Ndabirabe yakanguye benshi, hari impamvu nyinshi zituma itegeko ryo kuyimira amashashi ridashoboka. Ahubwo, hakenewe ingamba zifatika zo guca burundu ikoreshwa ryayo, aho gushyiraho ibihano bikabije bishobora guteza ikibazo ku buzima bw’abaturage. Kwita ku bidukikije ni ingenzi, ariko ni ngombwa no gushaka uburyo bujyanye n’uburenganzira bwa muntu mu kubishyira mu bikorwa.