Uwahoze ari Perezida wa Leta Zunze Ubumwe za Amerika, Donald Trump, yatanze ubusabe bwihutirwa mu Rukiko Rukuru rwa Amerika (US Supreme Court), asaba ko yemerewa kwirukana Hampton Dellinger, umuyobozi w’Ibiro byihariye bishinzwe uburenganzira bw’abakozi ba leta batanze amakuru ku bibazo bikomeye bya ruswa n’akarengane.
Iki kibazo ni kimwe mu byihutirwa kigejejwe ku Rukiko Rukuru gishingiye ku byemezo Trump yafashe akigaruka muri politiki, nyuma yo gutsindwa amatora ya 2020. Ni nacyo kibazo cya mbere kijyanye n’imyanzuro ye ya gisirikare n’ubuyobozi cyagejejwe ku rwego rwo hejuru rw’ubutabera.
Impamvu Trump ashaka kwirukana Hampton Dellinger
Hampton Dellinger yashyizwe kuri uyu mwanya na Perezida Joe Biden mu 2022 kugira ngo ashinzwe gukurikirana ibibazo by’abakozi ba leta bagaragaza ibitagenda neza mu bigo bya leta, cyane cyane abakora ubucukumbuzi ku bayobozi bashinjwa ruswa. Iki kigo cyitwa US Office of Special Counsel (OSC) kigira uruhare rukomeye mu kurengera abakozi ba leta batanga amakuru ku miyoborere mibi n’ikoreshwa nabi ry’umutungo wa rubanda.
Trump yagaragaje ko atishimiye imikorere y’iki kigo, avuga ko kigendera ku bitekerezo by’abademokarate kandi kigamije kumubuza gushyira mu bikorwa politiki ye. Mu kirego yatanze mu rukiko, Trump yavuze ko kuba atemerewe kwirukana umuyobozi w’iki kigo bimuhombya ububasha bwe bwo kuyobora igihugu mu buryo yifuza.
Ingaruka z’iki kirego ku miyoborere ya Amerika
Iki kirego cyafashwe nk’ikibazo gikomeye cyane mu rwego rwa politiki, kuko Trump amaze igihe kinini arwana no guhindura imikorere ya guverinoma ya Amerika. Kuva yava ku butegetsi mu 2021, yakomeje kuvuga ko inzego zimwe na zimwe za leta zagize uruhare mu kumubuza kongera gutorwa, ndetse ko hari ibigo byigenga bihabwa uburenganzira bwinshi cyane mu mikorere ya leta.
Niba Urukiko Rukuru rwa Amerika rwemeye ubusabe bwa Trump, bizaha Perezida ububasha bwisumbuye bwo kwirukana abayobozi b’ibigo byigenga bifite inshingano zo kugenzura imiyoborere ya leta. Ibi bishobora kugira ingaruka ku bakozi ba leta batanga amakuru kuri ruswa, kuko bashobora gutinya kwirukanwa nta mpamvu ifatika.
Ku rundi ruhande, niba urukiko rwanze ubusabe bwa Trump, bizaba ari ikimenyetso cy’uko abayobozi b’ibigo byigenga bagomba kugumana ubwigenge bwabo, bityo hakabaho uburyo bwihariye bwo kurwanya ruswa mu buyobozi bwa leta.
Uko Trump yagiye yirukana abayobozi batandukanye
Iki si cyo cyemezo cya mbere Trump afashe kijyanye no kwirukana abayobozi. Mu gihe yari Perezida wa Amerika (2017-2021), yirukanye abayobozi b’ingeri zitandukanye, barimo abashinjacyaha bakuru, abayobozi b’inzego z’iperereza, ndetse n’abayobozi bagenzura ibikorwa bya leta.
Nyuma yo kuva ku butegetsi, Trump yakomeje guhangana n’ubuyobozi bwa Biden, avuga ko ari ubuyobozi bubogamye bugamije gusenya abarepubulikani. Mu gihe yitegura amatora ya 2024, Trump yakomeje kugaragaza ko azashyira imbaraga mu guhindura inzego za leta, harimo no kwirukana abayobozi batamushyigikiye.
Mu cyumweru gishize, Trump yanatangaje ko mu gihe yaba yongeye gutorwa, azashyiraho gahunda yihariye yo gusimbuza abayobozi benshi muri guverinoma, kugira ngo ashyireho abamushyigikiye.
Ibitekerezo by’abanyamategeko n’impuguke muri politiki
Abanyamategeko n’impuguke muri politiki bagaragaje ko iki kibazo gishobora guhindura uburyo ubutegetsi bwa Amerika bukora. Hari abavuga ko Trump ashaka kongera ubushobozi bwe ku buryo butigeze bubaho mbere, bigatuma abayobozi b’ibigo byigenga batakaza ubwigenge bwabo.
Ku rundi ruhande, hari abashyigikiye Trump bavuga ko ibyo akora ari uburyo bwo gukemura ibibazo by’inzego za leta zikoresha nabi ububasha bwazo. Bavuga ko abayobozi b’ibigo byigenga badakwiye kugira ubudahangarwa, kuko bagomba kugenzurwa nk’abandi bayobozi bose.
Igisubizo cy’Urukiko Rukuru ruzatangwa ryari?
Urukiko Rukuru rwa Amerika rurimo gusuzuma ubu busabe, ariko ntabwo haramenyekana igihe ruzatangira kuburanisha iki kibazo. Trump yasabye ko iki kibazo gihabwa umwihariko, kugira ngo gihitweho vuba mbere y’uko ibikorwa byo kwiyamamaza bya 2024 bitangira kwihuta.
Abasesenguzi bemeza ko icyemezo cy’uru rukiko kizagira ingaruka ku miyoborere y’Amerika mu gihe kiri imbere, cyane cyane niba Trump yongera gutorerwa kuyobora igihugu.
Ubusabe bwa Donald Trump bwo kwirukana umuyobozi w’Ikigo gishinzwe kurengera abakozi ba leta batanga amakuru kuri ruswa ni ikibazo gikomeye mu miyoborere ya Amerika. Iki kirego cyagaragaje uburyo Trump ashaka kugira ububasha bukomeye mu nzego za leta, aho ashaka kugira uruhare rukomeye mu kwirukana abayobozi batamushyigikiye.
Icyemezo cy’Urukiko Rukuru ruzafata kizagaragaza niba abayobozi b’ibigo byigenga bazagumana uburenganzira bwabo bwo gukora badafite igitutu cya politiki, cyangwa niba Perezida azahabwa ububasha bwo kubirukana uko yishakiye. Abanyamerika benshi bategereje kureba icyemezo kizafatwa, kuko kizagira ingaruka zikomeye ku buyobozi bw’igihugu.